این حجم از گردشگران و زائران رضوی یک ظرفیت ویژه برای بهره برداری اقتصادی به نفع مردم و تولیدگران به خصوص فعالان حوزه گردشگری و صنایع دستی است اما مشکل اینجا است که به وضوح برنامه‌ای برای این مهم در استان وجود ندارد.

غفلت از داشته‌ها

کارشناسان عقیده دارند که ما ظرفیت‌های مهمی در حوزه صنایع دستی و گردشگری در استان سمنان داریم که حتی مردم بومی منطقه هم از وجود آنها بی خبر هستند چه برسد به گردشگران داخلی و خارجی، در نتیجه تا این غفلت‌ها وجود دارد، نمی‌توانیم شاهد شکوفایی اقتصاد گردشگری و صنایع دستی در این ناحیه از ایران زمین باشیم.

امسال استان سمنان شاهد دو رویداد بسیار مهم در حوزه گردشگری بود که یکی انتخاب سمنان به عنوان نماینده ایران در کنسرسیوم گردشگری جاده ابریشم با حضور ۲۰ کشور دنیا از جمله چین و دیگری ثبت شش کاروانسرای شاه عباسی استان در فهرست میراث بین‌المللی که می‌تواند نشان از جاذبه‌های گردشگری خوب استان باشد.

اما فقدان برنامه‌ریزی مدون، به‌کارگیری سازمان‌های مردم نهاد فعال در حوزه گردشگری و صنایع دستی در معادلات مدیریتی استان سمنان، نداشتن طرح‌های جامعه گردشگری، عدم برند سازی و معرفی صنایع دستی استان سمنان و فقدان حتی یک بازارچه صنایع دستی دائمی در استان به وضوح بر روی این رویدادها سایه افکنده است.

آثار ثبت شده صنایع دستی استان سمنان

مدیرکل میراث فرهنگی استان سمنان ضمن اشاره به ظرفیت‌های عظیم استان در بحث صنایع دستی، گفت: هفتمین دوره داوری آثار صنایع دستی تحت عنوان مهر اصالت با حضور چند استان در شاهرود برگزار شد و خوشبختانه ۳۳ اثر از استان توانستند مهر اصالت کالا دریافت کنند.

امیر کرم زاده با بیان اینکه در شش دوره قبلی که این داوری‌ها صورت گرفته بود ۵۳ اثر استان توانسته بودند مهر اصالت کالا دریافت کنند، گفت: با احتساب پذیرفته شدگان دوره جدید می‌بایست گفت ۸۶ اثر استان هم اکنون مهر اصالت دارند که می‌تواند زمینه ساز حضور آنها در رویدادهای ملی گردشگری و صنایع دستی باشد.

وی با بیان اینکه ۹ اثر صنایع دستی هنرمندان استان سمنان دارای مهر اصالت بین‌المللی هستند، افزود: شماره‌دوزی ابریشم، پارچه‌بافی سنتی، تولیدات چرم دست‌دوز، تانه بافی، شماره دوزی و مصنوعات چوبی و … در زمره هنرهای استان هستند که توانسته‌اند مهر اصالت دریافت کنند.

مدیرکل صنایع دستی استان سمنان با بیان اینکه بازارچه صنایع دستی دائمی استان ۵۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد، گفت: با تکمیل این زیرساخت صنایع دستی هنرمندان از سراسر استان به نمایش گذاشته می‌شود.

معضل بازار فروش

یکی از مهمترین معضلات صنایع دستی استان سمنان فقدان بازارچه صنایع دستی و در واقع بازار فروش است یک فعال حوزه صنایع دستی، ضمن بیان اینکه ظرفیت‌های بسیار خوبی در زمینه تولید صنایع دستی در استان وجود دارد اما مشکل ما بازار فروش است، گفت: در هیچ برهه‌ای با حضور هنرمندان توانمند، صنایع دستی استان مشکل تولید نداشته بلکه همیشه بازار فروش، معضل اصلی هنرمندان فعال صنایع دستی استان است.

فاطمه امیری با بیان اینکه امروز بسیاری از صنایع دستی استان سمنان توانسته‌اند به ثبت ملی برسند و برخی صنایع دستی مانند تانه بافی یا سبک بافندگی شماره‌ای سنگسر و فرش خود رنگ این ایل حتی به نام استان ثبت شده است، بیان کرد: تمام این ظرفیت‌ها بدون برند سازی و ایجاد شرایط فروش، هیچ دردی را دوا نخواهند کرد.

وی با اشاره به افزایش بی سابقه هزینه تأمین اقلام اولیه مرتبط با تولید صنایع دستی از چسب، چوب، چرم، نخ و … افزود: تولید صنایع دستی در استان روز به روز سخت‌تر و گران‌تر می‌شود و مقابل حمایت مسئولان برای فروش محصولات تولیدی هنرمندان روز به روز کمتر، در نتیجه به نظر نمی‌رسد که آینده خوبی را بتوان برای صنایع دستی استان متصور بود چرا که اگر هنرمند اثر خود را نفروشد نمی‌تواند آثار بعدی را تولید کند.

ما وام نمی‌خواهیم!

دولت اما برای کارگاه‌های صنایع دستی و تولیدات خانگی تسهیلاتی را در نظر گرفته است اما به عقیده یک فعال دیگر حوزه صنایع دستی استان سمنان، این تسهیلات کمک بلاعوض نیستند بلکه باید بازپرداخت شوند و وقتی هنرمند صنایع دستی محصولی که با وام تولید کرده را نتواند بفروشد، چطور می‌تواند به بانک بدهی خود را پرداخت کند.

حسین گلی با بیان اینکه مشکل ما در فروش است وگرنه تسهیلات بانکی به دردی نمی‌خورد، تاکید کرد: همه مشکلات هنرمندان صنایع دستی استان که نقدینگی یا سرمایه در گردش نیست بلکه هنرمند ما باید چرخه مالی داشته باشد که بتواند اقلام اولیه را تأمین و حتی اقساط بانک را پرداخت کند.

وی با بیان اینکه مسئولان استان سمنان صرفاً به صنایع دستی نگاه مادی دارند یعنی تمام مشکل را در تسهیلات می‌بینند در صورتی که این همه حرف فعالان صنایع دستی استان نیست، افزود: ایجاد زمینه‌ای برای فروش محصولات و تولیدات صنایع دستی از حمایت‌های مادی مهم‌تر است لذا مسئولان باید به سمت ایجاد بسترهای عرضه، برپایی رویدادهای گردشگری، صنایع دستی، جشنواره‌ها و … باشند تا هنرمندان صنایع دستی بتوانند محصولات خودشان را به فروش برسانند.

مدیرکل صنایع دستی استان سمنان چندی قبل در یک برنامه تلویزیونی حضور یافت و اظهار نظر قابل توجه و تأملی را داشت. کرم زاده در آن برنامه گفت: صنایع دستی کشور طبق اسناد بالادستی خصوصی سازی شده است به اعتقاد بنده خصوصی سازی برای صنایع دستی خیلی زود بود چون هنوز هنرمندان ما قدرت اجاره مغازه و شرکت در نمایشگاه‌ها را ندارند و صنایع دستی ما هنوز به نقطه‌ای که باید نرسیده است.‌

مشکل در زیر ساخت و بی برنامگی است

این اظهار نظر نشان می‌دهد که اتفاقاً مسئولان ما به درستی مشکل را می‌شناسند و حتی می‌دانند که درد چیست اما آیا دولت راه درمان را هم می‌داند؟ یک کارشناس اقتصادی در گفتگو با خبرنگار مهر، می‌گوید: بزرگترین درد صنایع دستی به مثابه مشت نمونه خرواری از اقتصاد محلی استان سمنان، بی برنامگی است.

حسین گرگانی کارشناس حوزه اقتصاد می‌گوید: ما در استان سمنان علیرغم میزبانی کنسرسیوم بین‌المللی جاده ابریشم و ثبت کاروانسراها، ثبت نزدیک به ۶۰ اثر در زمینه مهر اصالت و نزدیک به ۱۰ اثر در زمینه مهر اصالت بین‌المللی و دو شهر نمونه گردشگری ده‌ها روستای هدف گردشگری، وجود بایزید بسطامی، ابوالحسن خرقانی و ابن یمین فرومدی و … هنوز طرح جامع گردشگری و مسیرهای گردشگری ارزان قیمت اقتصادی با رویکرد توانمند سازی جوامع محلی نداریم!

وی با بیان اینکه اداره کل میراث فرهنگی استان سمنان مشخصاً در یک دهه اخیر نتوانسته آنطور که باید و شاید شرایط را برای برند سازی، معرفی و برنامه‌ریزی بهبود وضعیت صنایع دستی استان ارتقا بدهد، افزود: ما اصل مهم و اساسی توسعه اقتصاد گردشگری و صنایع دستی یعنی زیر ساخت و برنامه‌ریزی در استان سمنان توأمان با یکدیگر با مشکل روبرو هستند و این عرصه را برای فعالیت فعالان صنایع دستی تنگ‌تر از سابق کرده است.

در نهایت باید دید که آیا استان سمنان بالاخره بعد از مدت‌ها صاحب بازارچه صنایع دستی می‌شود یا خیر؛ از سوی دیگر باید دید که مسئولان میراث فرهنگی استان سمنان آیا می‌توانند برنامه‌ریزی بهتری برای فروش آثار صنایع دستی تولیدی استان داشته باشند؟