نگاه مقایسه‌ای نرخ برق ایران و جهان در زمان اوج بار
محسن عباسپور- مدیر روابط عمومی برق منطقه‌ای کرمان
️انرژی برق در چند قرن اخیر موجب تحولات بسیار بزرگی در تمامی عرصه‌های زندگی بشر شده است. خوشبختانه یا متاسفانه این تحولات عظیم زندگی انسان را به شدت به انرژی برق وابسته کرده است به طوری که چند ساعت قطعی برق می تواند زندگی یک جامعه را دچار اختلال کند.
از طرفی هزینه‌های سرمایه‌گذاری، تولید، انتقال و بهره برداری از انرژی برق بسیار گران است. در همه کشورهای جهان در ۹۹ درصد از ساعت در طول سال میزان مصرف انرژی برق برابر مقداری است که به آن بار پایه می‌گویند. بدیهی است که میزان تولید نیروگاه‌های برق حداقل باید برابر میزان بار پایه آن کشور باشد.
در یک درصد از ساعات باقیمانده سال به دلایل مختلف از جمله افزایش دمای هوا و به تبع آن افزایش استفاده از وسایل سرمایشی، میزان مصرف برق نیز افزایش می‌یابد زمانی که تقاضای برق به بیشترین حد خود می‌رسد از آن به عنوان اوج مصرف یا پیک بار یاد می شود. در چنین شرایطی دو راهکار اصلی پیش روی دولت‌ها و متولیان صنعت برق در کشورمان قرار دارد:
1-سرمایه گذاری و ساخت نیروگاه‌های جدید برای پاسخگویی به پیک بار که در واقع فقط در یک درصد از ساعات سال اتفاق می افتد.
2-مدیریت مصرف و مصرف بهینه برق توسط مصرف کنندگان.
با توجه به هزینه‌های هنگفت تولید، انتقال و توزیع برق، منطقی است که در ایران نیز مانند سایر کشورهای جهان به جای ایجاد نیروگاه‌های جدید، مدیریت مصرف بهینه و ترغیب مشترکان به رعایت الگوی مصرف تعیین شده را سرلوحه اقدامات دولت و متولیان صنعت برق قرار گیرد تا نیاز به نصب ظرفیت نیروگاهی که کمتر از ۱۰۰ ساعت در سال از آن استفاده می شود، منتفی شود.
برای مدیریت مصرف و کنترل اوج مصرف برق بهترین راهکار ارسال یک سیگنال قیمتی مناسب در ساعات اوج مصرف است که در واقع بیانگر هزینه‌های واقعی تولید برق باشد.
ارسال این سیگنال قیمتی با اعمال یک نظام تعرفه‌گذاری پویا محقق خواهد شد .طرح قیمت گذاری اوج مصرف یکی از روش‌ها و شیوه‌های غالبی است که در بسیاری از کشورها، به ویژه کشورهای توسعه یافته در حال انجام است.
به عنوان مثال متولیان صنعت برق کشور ژاپن به رغم توانمندی بالا در صنعت تولید برق، ناگزیر شده‌اند مشترکان را به کاهش مصرف در ایام پر باری ترغیب کنند.
ژاپنی‌ها با اجرایی کردن طرح قیمت گذاری اوج مصرف و نصب ۵۰ میلیون کنتور هوشمند موفق شدند ۱۷ درصد از میزان مصرف برق مشترکان خانگی را کاهش دهند. در این کشور در ایام اوج مصرف مدیران صنعت برق پس از ارسال پیام‌های آگاهی بخش در موعد مقرر، تعرفه برق را افزایش می‌دهند. در آمریکا طرح قیمت گذاری اوج مصرف برای حفظ پایداری شبکه و جلوگیری از سرمایه‌گذاری غیرضروری در توسعه نیروگاهی، با جدیت بسیار زیادی دنبال می‌شود. در این کشور نرخ تعرفه برق که در شرایط عادی حدود ۱۰ سنت است به میزان چشمگیری افزایش می‌یابد.
استرالیا و آلمان نیز از دیگر کشورهایی هستند که با اعمال تعرفه‌های سنگین در زمان اوج مصرف توانسته‌اند مصرف کشور خود را در زمان اوج مصرف مدیریت کنند. چنانچه بخواهیم مقایسه منصفانه‌ای از وضعیت مصرف و هزینه برق مصرفی خانوارها در کشور خودمان با سایر کشورها داشته باشیم منطقی است که سایر پارامترها از جمله میزان متوسط درآمد خانوارها و میزان هزینه برق مصرفی نسبت به حداقل دستمزد ماهیانه را نیز در نظر بگیریم.
داده‌های منتشر شده توسط اداره آمار کمیسیون اروپا (یورو استات) نشان می‌دهد که متوسط مصرف سالیانه برق خانگی شهروندان ساکن در ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا ۳۷۹۲ کیلووات ساعت است. با توجه به متوسط نرخ ۲۱ سنتی هر کیلووات ساعت برق خانگی در این اتحادیه متوسط هزینه سالانه برق خانگی به بیش از ۷۹۷ یورو می‌رسد.
بر اساس داده‌های منتشر شده توسط یورواستات میانگین حداقل دستمزد ماهانه در کشورهای عضو اتحادیه اروپا کمی بیش از ۹۶۱ یورو است. بنابراین هر خانوار دارای حداقل دستمزد ماهیانه حدود ۹۱.۶ درصد عایدی خود را صرف تامین هزینه برق می‌کند، این رقم ماهانه به طور متوسط ۶۶ یورو و ۴۲ سنت است که نشان دهنده سهم بالای هزینه برق در سبد خانوارهای اروپایی است. در کشور یونان هر خانواده به طور متوسط حدود ۱۵۰ یورو در ماه صرف هزینه برق خود می‌کنند.
کره جنوبی دارای ۷ پله مصرف برق است و اختلاف قیمت پله‌ها بسیار زیاد است به طوری که نسبت قیمت پله هفتم به پله اول به بیش از ۱۱ برابر می‌رسد.
برای مقایسه بهتر سهم برق مصرفی در سبد هزینه خانواده‌های ایران و کشورهای اروپایی می‌توان کشور آلمان را ملاک مقایسه قرار داد. مشترکین خانگی آلمانی برای هر کیلووات ساعت برق ۳۰ سنت می‌پردازند که با قیمت دلار ۵۰ هزار تومانی، این عدد برای هر کیلووات ساعت معادل ۱۵ هزار تومان است در واقع یک آلمانی برای ۳۰۰ کیلووات ساعت مصرف برق در ماه، ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان می‌پردازد.
با توجه به اینکه حداقل حقوق در کشور آلمان ۱۶۰۰ یورو در ماه است لذا یک آلمانی باید ۵.۲ درصد از حقوق ماهانه خود را برای هزینه برق کنار بگذارد، این در حالی است که با قیمت فعلی برق، مشترکان ایرانی با مصرف ۳۰۰ کیلووات ساعت به طور متوسط معادل ۱۰۰ هزار تومان پرداخت می‌کنند که با در نظر گرفتن حداقل حقوق ۱۰ میلیون تومان، در واقع حدود یک درصد از درآمد خود را برای هزینه برق مصرف می‌کنند. به عبارتی قیمت برق در کشور المان با شرایط توضیح داده شده، ۴۵ برابر قیمت برق در ایران است.
️نکته بسیار مهمی که نباید از آن غافل شد این است که محاسبه هزینه‌های فوق برای سایر کشورهای جهان جز ایران، بر مبنای تعرفه ساعات عادی انجام شده است. با توجه به اینکه در اکثر کشورهای ذکر شده، تعرفه برق در ساعات اوج مصرف حدود ۵ تا ۱۰ برابر تعرفه ساعات عادی است (در کشور ایران این عدد حدود ۱.۲ تا ۲ است) ، بنابراین چنانچه مقایسه فوق در ساعات اوج مصرف انجام شود ،شرایط بغرنج تعرفه‌گذاری و هزینه برق مصرفی در ایران نسبت به کشورهای دیگر بیشتر نمایان خواهد شد.
امید است هموطنان فهیم و نکته سنج مان که تا نیمه تابستان ۱۴۰۲ ثابت کردند همواره یاری گر خدمتگزاران خود در دولت هستند، همچنان در این روزها که شبکه برق کشور اوج بار را سپری می‌کند به یاری خود در قالب مصرف بهینه ادامه دهند و صد البته شیرینی پاداش مصرفی هم را بچشند.
