امام هشتم شیعیان همچون دیگر اهل بیت، الگوی ناب برای حفظ حقوق خانواده و رعایت ارزش و کرامت انسانی در این بستر مقدس است؛ الگویی که متکی بر رویدادهای مرسوم درس‌های ماندگاری برای پیروان حقیقی ایشان دارند.
حسن رفتار در خانواده
خانواده کانونی است که هر چه با صفا و گرم‌تر باشد، زندگی شیرین‌تر و توفیقات انسان بیشتر خواهد شد. از این رو امام رضا (ع) در اشاره به اهمیت این کانون، به بیان برخی از عواملی که در صفا و گرما بخشیدن به کانون خانواده مؤثر است، می‌پردازند.
آن حضرت در سخنی نورانی از قول رسول خدا، هم به حسن رفتار در خانواده توصیه کرده و هم از نوع رفتار ایشان با همسرشان خبر داده و می‌فرمایند: قَالَ رَسُولُ اللَّه (ص): أَحْسَنُ النَّاسِ إِیمَاناً أَحْسَنُهُمْ خُلُقاً وَ أَلْطَفُهُمْ بِأَهْلِهِ وَ أَنَا أَلْطَفُکمْ بِأَهْلِی؛ (عیون اخبارالرضا: ج ۲، ص ۳۸) رسول خدا (ص) فرمودند: کسی که ایمانش برتر از دیگران است، اخلاقش نیکوتر و به خانواده اش مهربان‌تر است و من نسبت به خانواده خود، مهربان ترم.
خودآرایی در خانه
نکته دیگری که باید به آن توجه داشت، بایستگی آراستگی و خودآرایی مردان در خانواده است؛ یعنی همان طور که مردان، از همسران خود توقع دارند تا خود را برای آنان بیارایند، آن‌ها نیز باید در حد معمول، به ظاهر خود برسند و برای ایجاد محبت در همسر، خود را بیارایند.
این دستور دینی و انسانی و عملی ساختن آن را از بزرگواری، چون امام رضا (ع) بیاموزیم که آراستگی در منزل را، نه برای خود که برای خانواده و برای تربیت درست، امری بایسته می‌دانستند.
امنیت روانی و اطمینان قلبی
وقتی آرایش و پیرایش برای یکدیگر صورت گیرد، علاوه بر ایجاد روابط پسندیده اخلاقی و روانی و ازدیاد عواطف قلبی، موجبات اطمینان زوجین نسبت به هم را پدید می‌آورد. اینجاستکه نه زن به مردی غیر از شوی خویش نظر خواهد داشت و نه مردی نسبت به زن دیگریمی اندیشد و امنیتی که از این رفتار متقابل به دست می‌آید همه ابعاد زندگی زن و مرد را تحت پوشش قرار می‌دهد و هرگونه بدبینی و بی اطمینانی در روابط خانوادگی را محو می‌کند.
ابراز محبت و ایجاد مودت
اصل محبت را خداوند در قلب زن و شوهر قرار می‌دهد و بر آنان است که این نعمت باطنی و حالت قلبی را که موجب آرامش زندگی و صفا و پاکی است به وسیله جانبداری از هم، گذشت و فداکاری، خوش اخلاقی، توقع در اندازه و ظرفیت لازم، حفظ شئون و شخصیت طرفین و اجتناب از بگو مگو‌های بیهوده حفظ کنند و از عواملی که به محبت و عاطفه خلل وارد می‌کند بپرهیزند؛ زیرا تبدیل این عاطفه و شوق به کینه و نفرت و بغض در صورتی که ملاک شرعی و عقلی در کار نباشد مبدل کردن نعمت به نقمت و بلاست و خود نوعی ناسپاسی به شمار می‌آید.
گشایش برای اهل خانه
تأمین معاش حلال و فراهم بودن امکانات زندگی برای اهل خانه در ایجاد آرامش و افزایش صمیمیت دخالت مهمی دارد. امام علی بن موسی الرضا (ع) فرموده اند: مَنْ أَصْبَحَ مُعَافًی فِی بَدَنِهِ مُخَلًّی فِی سَرْبِهِ عِنْدَهُ قُوتُ یوْمِهِ فَکأَنَّمَا حِیزَتْ لَهُ الدُّنْیا؛ (من لایحضره الفقیه، ج ۴، ص ۴۱۹) هر کس صبح کند در حالی که تنش سالم و خاطرش آسوده و معاشش تأمین باشد از مواهب یک زندگی مطلوب و آرام برخوردار است.
مهرورزی به زن و دختر
یکی از دستورات مؤکد اسلام، عطوفت و مهربانی بیشتر نسبت به زن و دختر است؛ چرا که آنان از احساساتی ظریف‌تر و شکننده‌تر برخوردارند. امام رضا (ع) در ضرورت رعایت این اصل، به نقل از رسول خدا (ص) فرمودند: إِنَّ اللَّهَ تَبَارَک وَ تَعَالَی عَلَی الْإِنَاثِ أَرَقُ مِنْهُ عَلَی الذُّکورِ وَ مَا مِنْ رَجُلٍ یدْخِلُ فَرْحَهً عَلَی امْرَأَهٍ بَینَهُ وَ بَینَهَا حُرْمَهٌ إِلَّا فَرَّحَهُ اللَّهُ یوْمَ الْقِیامَهِ. (وسائل الشیعه: ج ۲۱، ص ۳۶۷) خداوند بزرگ نسبت به زنان مهربان‌تر از مردان است و مردی نیست که زنی از محارم خویش را شاد کند مگر آنکه خداوند او را در قیامت شاد خواهد کرد.
احترام به پدر و مادر
پدر و مادر از احترامی ویژه برخوردارند تا جایی که قرآن کریم نیکی به والدین را در کنار توحید و اصل یکتاپرستی قرار داده است؛ همان گونه که سپاس نهادن و احترام برای آنان را در کنار سپاس و احترام برای خداوند آورده است. از این رو در اسلام تأکید شده است که فرزندان در رعایت حقوق والدین بکوشند و با کوتاهی در این باره مورد عاق آنان قرار نگیرند؛ چرا که عاق والدین گناهی بزرگ و نابخشودنی است. این سخن پیامبر اکرم (ص) است که در این باره فرمودند: یقَالُ لِلْعَاقِ اعْمَلْ مَا شِئْتَ فَإِنِّی لَا أَغْفِرُ لَک؛ (بحارالانوار: ج ۷۱، ص ۸۰) به کسی که مورد عاق والدین قرار گرفته است گفته می‌شود هرطور می‌خواهی عمل کن، من تو را نمی‌بخشم.
پنجشنبه, ۱ خرداد ۱۴۰۴ /
