بازآفرینی بافت فرسوده، گامی در مسیر توسعه پایدار شهری

 ساعت ۱۶ یکی از روزهای زمستان ۱۴۰۱ بود که در هوای بارانی به سمت بافت فرسوده شهر سمنان رفتم، در فاصله کمتر از ۱۵ دقیقه رفته رفته چهره شهر رنگ می‌باخت، خانه‌های مجلل با نماهای متنوع و کلاه‌های سنگی تبدیل به خانه‌های کاه‌گلی می‌شد، کمی جلوتر رفتم با دختر بچه‌ای که ۲ تا از دندان‌های پیشش افتاده بود و به نظر می‌آمد در حدود هفت سال داشته باشد هم‌کلام شدم، اما عجله داشت. نگران بود خانه آنها در باران شدیدی که تازه باریدن گرفته بود آسیب جدی ببیند. ناراحتی دخترک همچون آب سردی بر وجودم بود، در شهرهای امروز هنوز خانه‌هایی با سقف آنچنان سست وجود دارد که شادی و لذت بارش باران را از کوکان می‌گیرد.

دیگر لطافت باران نه تنها نشاط‌بخش روح نبود، بلکه نعمت الهی آزاردهنده شده بود؛ ای باران نبار این کودک سقف خانه‌اش سوراخ است، دفتر مشقش خیس می‌شود.

کمی جلوتر رفتم، دیگر برای ادامه مسیر خوف داشتم، در و دیوارهای کوچه کاهگلی و سیاه بود، درِ ورودی برخی خانه‌ها باز بود و داخل خانه‌ها به دلیل وجود پرده‌ دیده نمی‌شد، ترددهای خیابان رعشه بر وجودم می‌انداخت، آدم‌هایی از عرض کوچه می‌گذشتند که سیگاری لای انگشتان دستشان بود که به زحمت و مرارت آن را برای پک زدن به دهانشان می‌رساندند. کمی دورتر پسربچه جسوری دیدم که به نظر می‌آمد کودک کار باشد، حدسم درست بود، خوشش نمی‌آمد از او سوال کنم، اما بالاخره راضی شد و من هم درباره لذت قدم زدن زیر باران از او پرسیدم، لبخند تلخی زد و گفت «بارون که نگو، هر وقت بارون میاد ما لحظه هایی نفس‌گیر داریم. در لحظه‌های اولیه بارون تا ظرف‌ها رو درست در نقطه‌ای که بارون چکه می‌کنه در اتاق بچینیم. باید تمام قابلمه و کاسه‌ها رو جاهایی که از سقف چکه می‌کنه بگذاریم تا فرش و وسایل خانه خیس نشه.»

اینها را گفت و به سرعت دور شد؛ همانطور که پسرک در حال دویدن و دور شدن بود، ناخودآگاه ذهنم به سمت زلزله رفت و پیش خودم گفتم این خانه‌ها در برابر باران ایمن نیست، در برابر زلزله چه انتظار؟

از متخصصان امر شنیده بودم ۶۴ گسل بزرگ در استان سمنان فعال است که البته در بافت شهری نیست، اما می‌تواند برای شهرها خسارت‌زا باشد و ضرورت دارد به دلیل زلزله‌خیز بودن استان تمامی دستگاه‌های اجرایی برای کاهش خسارت‌های احتمالی مالی و جانی در آمادگی باشند.

وجود ۳۰ هزار واحد مسکونی ناایمن در استان سمنان

آبان امسال محمد آیینی معاون وزیر راه و شهرسازی در جلسه ستاد بازآفرینی شهری استان سمنان گفت: وضعیت ایمنی ۳۰ هزار واحد مسکونی در استان سمنان در شرایط ناپایدار قرار دارد و باید فکری برای آنها شود.

محمد آیینی معاون وزیر راه و شهرسازی در جلسه ستاد بازآفرینی شهری استان سمنان گفت: وضعیت ایمنی ۳۰ هزار واحد مسکونی در استان سمنان در شرایط ناپایدار قرار دارد و باید فکری شود.

به گفته کارشناسان، ۳۲ درصد از جمعیت شهری استان سمنان در بافت فرسوده سکونت دارند و در مجموع ۲ هزار و ۵۰۰ هکتار بافت ناکارآمد و فرسوده در استان سمنان وجود دارد که از این میزان بافت فرسوده در شهر سمنان ۵۰۰ هکتار، در شاهرود ۴۳۰ هکتار، در دامغان ۳۸۵ هکتار، در گرمسار ۲۲۵ هکتار، در شهمیرزاد ۱۴۰ هکتار، در مهدیشهر ۱۱۰ هکتار، در آرادان ۱۰۰ هکتار، در ایوانکی ۹۸ هکتار، در مجن ۹۰ هکتار، در سرخه ۶۰ هکتار، در بسطام ۶۰ هکتار، در کلاته‌خیج ۴۰ هکتار، در درجزین ۳۵ هکتار، در بیارجمند ۲۰ هکتار و در امیریه ۱۰ هکتار بافت فرسوده وجود دارد.

برآیند داده‌ها نشان می‌دهد بافت‌های فرسوده دارای ریشه‌های ارزشمند با غنای فرهنگی، اجتماعی و معماری است و از طرفی به خاطر فرسودگی، نبود دسترسی مناسب به خدمات شهری و بهداشتی، مشکلات اجتماعی و امنیتی و آسیب‌پذیری در برابر زلزله، سیل و آتش‌سوزی و نیز تطابق نداشتن با زندگی امروز شهری و شهرسازی مدرن، دارای مشکلاتی هستند. توجه به احیا و نوسازی بافت‌های فرسوده و خانه‌های قدیمی در مناطق کم‌برخوردار نقشی انکارناپذیر در کاهش آسیب‌های اجتماعی، ارتقای سرمایه اجتماعی و نشاط اجتماعی دارد.

بدون شک، کارآمدی و نوسازی بافت فرسوده، توازن جمعیت در مناطق مختلف شهری و توسعه متوازن را به ارمغان می‌آورد و یکی از اقدامات مهم برای تحقق این رویکرد فرهنگ‌سازی به منظور آگاهی‌بخشی به عموم جامعه نسبت به اهمیت و ضرورت نوسازی بافت فرسوده است که دستگاه‌های اجرایی با همکاری و همیاری رسانه ها می‌توانند به این مهم دست پیدا کنند.

استاندار سمنان چندی پیش با تاکید بر اهتمام ویژه مسوولان برای عمران و آبادانی روستاها و شهرهای استان، گفت: سمنان جزو استان‌های برتر کشور در جذب اعتبارات تسهیلات مسکن روستایی است.
سید محمدرضا هاشمی ابراز داشت: بازآفرینی و ساماندهی مناطق فرسوده شهرهای استان با محوریت ساخت مسکن و حفظ جمعیت این مناطق انجام شود.

خیران با مشارکت در نوسازی بافت فرسوده به هم‌نوعان خود کمک کنند

به گفته مهرناز عطاران نماینده شرکت بازآفرینی شهری ایران، ۹۰ درصد از خاک ایران روی نوار زلزله واقع شده است و با توجه به آمار موجود به طور متوسط در ایران هر سال یک زلزله بزرگ و هر ۱۰ سال یک زلزله با بزرگی ۶ درجه و بیشتر در مقیاس ریشتر به وقوع پیوسته است و پژوهش‌ها نشان می‌دهد که جان حدود ۱۰ میلیون نفر از هموطنان به دلیل ناپایدار بودن ۲ میلیون و ۷۰۰ واحد مسکونی، تنها بر اثر وقوع زلزله در خطر است و این خطر باید مورد توجه جدی قرار گیرد و این آمار درحالی است که کیفیت ساخت و سازهای شهری در بسیاری موارد با نظارت‌های غیر اصولی، کیفیت پایین مصالح، نبود مجریان دارای صلاحیت و عوامل ساخت غیرماهر و غیرفنی کاهش یافته است.

آمار تکان‌دهنده ضرورت توجه به نوسازی و ایمن سازی خانه‌ها را نشان می‌دهد و با توجه به حجم زیاد خانه‌های ناپایدار، خیران می‌توانند همچون کار خیر و پسندیده مدرسه‌سازی وارد میدان شوند و همراه دولت و مسوولان برای احیای بافت فرسوده و کمک به هم‌نوعان دست به کار شوند.

طبق گزارش‌ها، ظرفیت تولید مسکن در بافت فرسوده کشور بیش از یک میلیون و ۳۰۰ هزار واحد است ولی باید به نحوی در این مناطق مسکن ساخته شود که ساکنان همین مناطق آن‌ها را بخرند و در این زمینه خیران می‌توانند نقش‌آفرین باشند.

پیگیری بازآفرینی بافت فرسوده با پرداخت تسهیلات ارزان قیمت

رهبر معظم انقلاب بارها در فرموده‌هایشان بر تشویق و به کارگیری ظرفیت سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهری تاکید کرده‌اند و حتی در اصل ۳۱ و ۴۳ قانون اساسی، سیاست‌های کلی نظام ابلاغ شده از سوی رهبر معظم انقلاب و سند چشم انداز ۱۴۰۴ و قانون‌های متعدد مصوب مجلس شورای اسلامی و هیات وزیران بازآفرینی شهری بافت‌های ناکارآمد را مورد تاکید قرار داده‌اند که لازم است برای تسریع در عملیاتی شدن بازآفرینی شهری اجرای طرح‌های زیربنایی مانند آب، فاضلاب، گاز و برق، طرح‌های روبنایی برای تقویت امکانات آموزشی، ورزشی، بهداشتی، فرهنگی، انتظامی و خانه محله و طرح‌های عمران شهری مانند پارک، فضای باز شهری و ساماندهی و بهسازی معابر این بافت‌ها مورد توجه و اقدام مدیریت شهرها قرار گیرد.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری سمنان نیز در این‌باره گفت: نوسازی و مقاوم سازی خانه‌های روستایی و خانه‌های شهری با پرداخت تسهیلات ارزان قیمت با اهتمام ویژه دنبال می‌شود.
کمال طاهریان افزود: ۳۰۰ میلیون تومان تسهیلات ارزان قیمت با دوره بازپرداخت طولانی برای نوسازی خانه‌های فرسوده در بافت شهری پرداخت می‌شود.

استان سمنان رتبه نخست جذب تسهیلات روستایی ساخت خانه

مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان سمنان گفت: این استان رتبه نخست جذب و پیشرفت طرح‌های ساخت مسکن روستایی را در کشور از آن خود کرد.
علیرضا فلاحی افزود: اداره‌کل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان سمنان از یکهزار و ۲۱۵ فقره ابلاغیه بانک برای ساخت خانه در قالب جهش ساخت مسکن در روستا، یکهزار و ۱۲۸ مورد برابر ۹۳ درصد متقاضیان، کار ساخت و ساز را با دریافت وام آغاز کرده است.

وی افزود : میانگین ساخت و ساز مسکن در روستاها و شهرهای کمتر از ۲۰‌هزار نفر جمعیت در کشور ۵۳ درصد و پیشرفت فیزیکی آن ۴۱ درصد است و در استان سمنان پیشرفت فیزیکی واحدهای مسکونی در دست ساخت به ۷۸ درصد رسیده است.

مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان سمنان با بیان اینکه تاکنون ۳۰۰ واحد مسکونی تکمیل و به متقاضیان تحویل شده است، افزود : برای بهبود و افزایش رغبت متقاضیان، افزایش تسهیلات مسکن روستایی به ۲۰۰ میلیون تومان با کارمزد پنج درصد به تصویب رسیده است.

 برآیند داده‌ها نشان می‌دهد تراکم جمعیتی در بافت‌های فرسوده کشور بالاست و کیفیت زندگی در این اماکن نیازمند بهبود است و از طرفی بازآفرینی بافت‌های فرسوده یک فرآیند تدریجی است و لازمه آن همراه کردن مردم است و آنچه که موجب ترغیب ساکنان بافت فرسوده برای نوسازی می‌شود این است که در بازآفرینی بافت‌های فرسوده نباید صرفا ساختن منازل مسکونی جدید و گران قیمت از طریق بلندمرتبه سازی باشد، چرا که بلندمرتبه سازی موجب افزایش تراکم و کاهش کیفیت زندگی مردم شده و اغلب به خروج ساکنان بافت‌های فرسوده از محل زندگی شان می‌انجامد؛ بنابراین باید هدف اصلی در بازآفرینی، نوسازی کلیت محله با همراهی ساکنان در آن منطقه از طریق تسهیل‌گری در زمینه نوسازی و بازسازی باشد.

سمنان که به دارالمرحمه معروف است با مساحت نزدیک به ۹۷ هزار و ۵۰۰ کیلومتر مربع یکی از پهناورترین استان‌های کشور ایران است که با پنج و ۹ دهم درصد مساحت کل کشور، از این نظر هفتمین استان ایران محسوب می‌شود.

بر پایه سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ کشور، از مجموع جمعیت بیش از ۷۰۲ هزار نفری استان سمنان ۴۵ هزار و ۸۱۶ خانوار روستایی در ۵۴۹ روستا و آبادی استان زندگی می کنند.