آیین کهن دامغانی‌ها یک روز پس از عاشورای حسینی
آیین عزاداری ۱۱ محرم دامغانی‌ها که به عنوان یکی از آیین‌های عاشورایی استان سمنان در فهرست آثار ملی نیز ثبت شده، پرشورترین و باشکوه‌ترین آیین عزای حسینی در شهرستان دامغان محسوب می‌شود.
این آیین کهن که نمایشی از دلدادگی مردم این دیار به سرور و سالار شهیدان حضرت حسین ابن علی(ع) است؛ حداقل قدمتی بیش از یک قرن دارد، امروز ۲۷ تیرماه مصادف با ۱۱ محرم در دیار دلدادگان حسینی(ع) در حال برگزاری‌ست.
آیین عزاداری ۱۱ محرم از دیرباز مورد توجه مردمان دیار کویر در شهرستان دامغان بوده است.
در آیین ۱۱ محرم، هیات مذهبی دامغان و شهرها و روستاهای پیرامونی این شهرستان با حضور در شهر دامغان در کنار عزاداری به اجرای آیین نخل گردانی نیز می‌پردازند.
هر ساله در این روز حرکت هیات های عزاداری از دو مکان امامزاده علی و ولی (ع) و حسینیه اعظم حضرت ابوالفضل دامغان (ع) آغاز و عزاداران ضمن سوگواری در سوگ امام سوم شیعیان، یک دهه عزاداری خود در محرم را با اجتماع بزرگ و اقامه نماز جماعت در بقعه متبرکه بُکیر بن اعین به پایان می‌رسانند.هیات های عزاداری روستاهای شهرستان دامغان در طول مسیر منتهی به بقعه بُکیر بن اعین کم کم به همدیگر ملحق شده و هر لحظه بر شمار آنها افزوده می‌شود.
عزاداران در عزای سیدالشهدا و یاران باوفایش به نخل گردانی، دسته‌روی،سینه زنی، زنجیر زنی و سنج زنی، اجرای نمادین حرکت کاروان اسرا، تعزیه‌خوانی و…پرداخته و به یاد عاشورای ۶۱ هجری بر سر و سینه‌زنان به اقامه عزا می‌پردازند.
در آیین روز یازدهم محرم که دستجات سوگواری نقاط روستایی و دیگر شهرها از هنگامه صبح به شهر دامغان آمده و با حرکت زنجیره وار در خیابانها و معابر شهر به عزدارای می پردازند. حمل نشانه های عزاداری همچون پرچم، پنجه، بیرق، علم و کتل در هر دسته به فراوانی دیده می‌شود.
در این آیین ویژه، دسته‌جات مختلفی از ده ها روستا و شهر و شهرک پیرامونی دامغان با حضور در این آیین کهن، یک روز بعد از عاشورای حسینی به یاد آنچه بر کاروان اسرای اباعبدالله الحسین علیه السلام رفته، بر ماتم و مظلومیت آل‌الله اشک می‌ریزند. آنها در این آیین ویژه، یک روز پس از اقامه عاشورای حسینی با تعطیل کردن بازار و برافراشتن پرچم‌های عزا بر سر در خانه‌ها، از ساعات اولیه صبح با پای پیاده به یکی از سه مبادی این آیین شامل: تکیه ابوالفضل ، آستان امامزاده علی ولی و میدان فرهنگ دامغان رفته و از آنجا تا آرمگاه بُکیر بن اعین، حسین گویان در سوگ خاندان به اسارت رفته امام مظلوم می‌نشینند.
در حقیقت مراسم ویژه “نخل‌گردانی” محور اصلی آیین ۱۱ محرم دامغانی‌ها بوده و ده‌ها هیئت مذهبی از اقصی‌نقاط این شهرستان گردهم آمده و در پایان با برپایی نماز جماعت به یاد نماز ظهر عاشورای امام حسین(ع) و با اطعام، پذیرایی و برپایی موکب‌ها و.. تصاویری زیبا از عشق مردمان این دیار کویری به سرور و سالار شهیدان می‌آفرینند.
آیین کهن عزاداری ۱۱ محرم دامغان، در سال ۱۳۹۱ به شماره ۶۵۳ در فهرست میراث معنوی و ناملموس ملی کشور ثبت شده است.
