راز رشد۵۰۰درصدی در ۴ماه/جان تولید بازگشت؛صادرکنندگان بازمی گردند؟
سال‌ها بود که از رابطه معنادار بین پرهیز از خام فروشی و درآمدهای ارزی و ریالی در استان سمنان صحبت می‌شد تا سرانجام فراوری در آمار صادرات استان شگفتی آفرید.
محمد حسن مقدم نیا: جلوگیری از خام فروشی یکی از مهمترین موضوعاتی است که درباره توسعه محصولات صادراتی و ایجاد ثروت و درآمد برای واحدهای تولیدی چه در حوزه معدن و کشاورزی و چه حتی صنعت، مطرح می‌شود، مقوله‌ای که می‌تواند صادرات را نیز ارتقا بخشد.
سال‌ها است که این موضوع در استان سمنان مورد بحث قرار می‌گیرد و کارشناسان فراوانی معتقد هستند که اگر به سمت دوری از خام فروشی حرکت کنیم، شاخص‌های توسعه‌ای مانند صادرات و همچنین درآمدهای ارزی و ریالی برای استان افزایش می‌یابد.
امکان رشد صادرات
در سال‌های اخیر حرکت به سمت فرآوری که بتواند بر تولید و ارتقای درآمدهای استان سمنان مؤثر باشد و همچنین چرخ صادرات را بچرخاند لاک‌پشتی بود در واقع به واسطه فقدان واحدهای فرآوری نمی‌توانستیم روند آن را شتاب ببخشیم اما از ابتدای دولت سیزدهم تاکنون علیرغم برخی مشکلات و کاستی‌ها، در این شاخص رشد چشم‌گیری در استان صورت گرفته است.
رشد صادرات و درآمدهای صادراتی ماحصل حرکت از سمت خام فروشی به فرآوری است و این تحقق همان موضوعی است که سال‌ها درباره ظرفیت‌های تولیدی استان به خصوص در بخش معدن به واسطه امکان صادرات گسترده، گفته می‌شود.
در واقع در دولت‌های قبل شاهد تلاش‌های فراوانی برای تحقق دوری از خام فروشی و ارتقای درآمدهای ارزی و ریالی تولیدات استان سمنان بودیم، اما موفقیتی حاصل نمی‌شد به صورتی به مثابه دویدن بر روی تردمیل بود. حالا اما آمارها سخن از ماجرای متفاوتی می‌گویند و برای نخستین بار در سال‌های اخیر شاهد یکی از بالاترین میزان رشد درآمدهای صادراتی در استان بودیم.
توسعه و رشد درآمدهای گمرکی
قبل از هر چیز ابتدا ببینیم وضعیت صادرات استان چگونه است؟ مدیرکل گمرک استان سمنان در گفتگو با خبرنگار مهر، از رشد ۵۲۰ درصدی یا بیش از پنج برابری درآمدهای گمرک استان در چهار ماه اول سال ۱۴۰۲ نسبت به سال گذشته خبر داد و گفت: یکی از مهمترین فاکتورهای این افزایش درآمد افزایش صادرات محصولات به خصوص فرآورده‌های معدنی و صنعتی است.
مرتضی حاجیان نژاد با بیان اینکه درآمدهای گمرکی استان سمنان طی چهار ماه اول سال جاری ۱۴۴ میلیارد تومان بوده است، ابراز کرد: این میزان درآمد بدون محاسبه ضمانت نامه‌ها است که نشان می‌دهد تنها از بابت صادرات و واردات کالاها و اقلام تولیدی و مورد نیاز استان استحصال شده است.
وی با اشاره به اینکه در چهار ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۲ بیش از ۹۰ هزار تن کالا از مبادی رسمی و گمرکی استان سمنان صادر شده است، افزود: ارزش کالاهای صادراتی استان سمنان در چهار ماه نخست سال جاری ۴۵ میلیون دلار بوده و عمده صادرات ما نیز هیدروکربن، پلیمرهای بر پایه کربن، کولر، شوینده‌ها، بیسکوئیت و … است.
رونق اقتصادی و رفع رکود
نکته قابل توجه اینجا است که در بین پنج صادرات اول با بیشترین فراوانی در استان سمنان چهار مورد فرآوری کامل هستند که در بخش‌های صنعتی و معدنی صورت می‌پذیرند موضوعی که سابقا شاهد آن نبودیم یا بسیار کمرنگ‌تر از امروز بود. اما این تحولات از کجا می‌آید؟
استاندار سمنان در گفتگو با خبرنگار مهر، ضمن بیان اینکه وقتی دولت سیزدهم کار خود را در استان شروع کرد مجموعاً سه واحد معدنی فرآوری در استان وجود داشت اما امروز تعداد آنها به ۱۴ واحد معدنی افزایش یافته است، ابراز کرد: تعداد واحدهای معدنی که ما را از خام فروشی دور کرده و امکان ایجاد ارزش افزوده به ما می‌دهند، در دو سال اخیر در سراسر استان بیش از چهار برابر شده است.
سید محمد رضا هاشمی با بیان اینکه در حوزه تسهیلات رونق تولید، تبصره ۱۸ و تبصره ۱۶ و حمایت از تولید نیز اقدامات خوبی صورت گرفته است، ابراز کرد: از ابتدای روی کار آمدن دولت سیزدهم تاکنون ۱۲۶ واحد تولیدی ۱۰۰ درصد راکد به چرخه تولید بازگشته است بسیاری از این واحدها فرآوری هستند برای مثال کارخانه‌های تولید کاشی، سرامیک، الیاف، پارچه و… توانسته‌اند ظرفیت‌های خوبی به استان بیافزایند.
وی همچنین با بیان اینکه بالغ بر ۵۰ درصد از واحدهای صنعتی استان با بیش از ۵۰ درصد ظرفیت خود در حال فعالیت هستند، گفت: سمنان نخستین استان غیرنفتی کشور با رشد اقتصادی مثبت بوده که بخش اعظمی از این رشد را مرهون واحدهای فرآوری هستیم.
اهمیت جلوگیری از خام فروشی
وزیر صنعت معدن و تجارت این هفته به استان سمنان سفر کرد و در جمع مسئولان استانی و شهرستانی در منطقه ویژه اقتصادی گرمسار صحبتی را مطرح کرد که به نظر می‌رسد بسیار قابل توجه باشد. علی آبادی بیان کرد: سمنان باید کشورهای هدف صادراتی را انتخاب کند و بداند که نیازهای اولیه خود را می‌خواهد از چه کشورهایی تأمین کرده و متعاقب آن، کالاهای صادراتی را به کدام کشورها صادر کند.
یک کارشناس اقتصادی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، ضمن بیان اینکه عمده مشکل استان این است که با توجه به توان خودش تولید می‌کند نه با توجه به نیاز بازارهای صادراتی گفت: مهمترین اقدام در این زمینه آن است که خودمان یک سوال ساده را بپرسیم و آن اینکه چه نیازی از بازار جهانی و منطقه را پاسخ می‌دهیم.
محسن نیک سرشت با بیان اینکه نگاهی به کالاهای صادراتی استان سمنان نشان می‌دهد که هر جا کالاهای فرآوری معدنی وجود داشت توانسته‌ایم درخشش فوق‌العاده ای را شاهد باشیم، ابراز کرد: برای مثال آمارهای منتشر شده از گمرک استان سمنان نشان می‌دهد که در چهار ماهه اول سال جاری ۲۰۰ تن سود سوزآور که به قزاقستان صادر شده برای ما ۷۷ هزار و ۳۰۶ دلار آورده داشته است یا در مثال دیگر صادرات کولر آبی برای ما در چهار ماهه اول سال جاری ۹۰ هزار دلار معادل بیش از ۴۰ میلیارد تومان آورده داشته حالا در مقابل ۵۵۰ تن زغال را به قیمت ۲۰ هزار دلار فروخته‌ایم.
وزن بالا ارزش پایین
این کارشناس با بیان اینکه به وضوح آمارها نشان می‌دهند که اگر شرایط به سمت فرآوری برود می‌توانیم شرایط بهتری را شاهد باشیم امروز شاهد هستیم که از منطقه اقتصادی گرمسار ۲۰۰ تن سولفات سدیم به ارمنستان صادر شده اما در ازای ۲۵ هزار دلار حال آنکه ۵۰ تن سبزیجات نیمه پخته آماده و بسته بندی از همین گمرک به کشور عراق صادر شده و ارزش آن ۳۲ هزار و ۴۳۴ دلار بوده است، گفت: اگر سیب زمینی را بخار بدهیم و بفروشیم آورده بیشتری برایمان از خام فروشی محصولاتمان دارد.
نیک سرشت با بیان اینکه عجیب‌ترین آمار برای نمک است که ما در چهار ماهه اول سال جاری ۵۰۰ تن محموله نمک را برای ۹ هزار دلار به کشور عمان ارسال کردیم تا این کشور آن را فرآوری و ده برابر آن را بفروشد و سود کند و ما حتی در تأمین هزینه کرایه کشتی هم به دردسر بیافتیم، تاکید کرد: اینها همه نشان می‌دهد که یک فرآوری ساده می‌تواند چقدر مؤثر باشد.
وی با بیان اینکه صادرات استان سمنان با یک آفت نیز روبرو است و آن عدم به‌کارگیری شرکت‌های تجاری حرفه‌ای است، افزود: یک تولید کننده خوب الزاماً یک صادر کننده خوب نیست لذا باید در توسعه صادرات به خصوص کشف بازارهای جدید برای محصولات فرآوری تولیدی در استان سمنان، از این شرکت‌ها کمک گرفت.
آمارها سخن می‌گویند
به وضوح مشخص است که حرکت دولت سیزدهم به سمت دوری از خام فروشی در استان است سمنان و ایجاد واحدهای فرآوری در اعداد و ارقام گمرک استان نیز مؤثر بوده است. به وضوح می‌توان شاهد بود که وضعیت صادرات استان با قبل تفاوت‌های عمده‌ای کرده و بخشی از آن مرهون همین حرکت به سمت فرآوری است.
اما در این بین یک مشکل هم وجود دارد که نباید در سایه آمارها از کنار آن گذشت. حسن همتیان کارشناس اقتصادی در گفتگو با خبرنگار مهر می‌گوید: ما باید توجه داشته باشیم که علیرغم رشد صادرات استان به لحاظ کیفی و کمی تعداد صادر کنندگان ما کاهش یافته است. به عبارت دیگر طی سال‌های قبل ۱۱۸ شرکت، صادرات استان را انجام می‌دادند که امروز به زیر ۹۰ شرکت رسیده است لذا باید به تقویت شرکت‌های صادراتی هم عنایت داشت وگرنه در دراز مدت حتی اگر تمام صادرات ما هم فرآوری باشد، به مشکل برخواهیم خورد.
در نهایت باید گفت آمارها نشان از رشد چشمگیر صادرات غیرنفتی استان سمنان می‌دهد این رشد حاکی از آن است که تحولات خوبی در استان رخ داده و یکی از عوامل آن به گفته کارشناسان دوری از خام فروشی است اما از سوی دیگر باید دانست که ما در استان با دو مشکل هم روبرو هستیم یکی فقدان بکارگیری شرکت‌های تجاری ماهر و حرفه‌ای و دیگری، کاهش تعداد شرکت‌های صادر کننده؛ باید دید در ادامه مسیر، چه اتفاقاتی در استان رخ خواهد داد.
