مجموعه تاریخی تپه حصار دامغان در استان سمنان، از بزرگ‌ترین محوطه‌های پیش از تاریخ شمال شرقی فلات ایران، در ۱۲ هکتار، از اواخر هزاره پنجم تا نیمه نخست هزاره دوم قبل از میلاد مسیح سکونتگاه بود، این میراث کهن ایران زمین در هزاره‌های چهارم و سوم قبل از میلاد یکی از مراکز مهم تولیدی برای ساخت انواع اقلام صادراتی نظیر اشیای سنگی و فلزی در فلات ایران به شمار می‌رفت، اما آنچه که بقای این تمدن چندهزار ساله را به خطر می‌اندازد، عبور ۲ خط ریلی و تردد روزانه دسته کم۸۰ رام قطار مسیر تهران- مشهد در کنار کاوش های غیرقانونی است که روز به روز پیکر این تمدن را می‌خراشد و به ورطه نابودی می‌کشاند.

آنچه که بقای این تمدن چند هزار ساله را به خطر می‌اندازد، عبور ۲ خط ریلی و تردد روزانه دست کم۸۰ رام قطار مسیر تهران- مشهد در کنار کاوش های غیرقانونی است.

مسیر آهنی بنا شده روی مجموعه تاریخی تپه حصار دامغان متعلق به عصر آهن در هفته بیش از ۵۰۰ بار، در ماه بیش از ۲ هزار بار و در سال بیش از ۲۹ هزار بار میزبان عبور قطار است و اکنون سرنوشت این بنای کهن با خط آهن گره خورده است.

مسیر اصلی ریلی تهران- مشهد که بخش مهمی از آن زیرپوشش ناحیه شمال شرق(۱) قرار دارد از استان سمنان عبور می کند و تپه حصار در فاصله پنج کیلومتری در مسیر ریلی دامغان به شاهرود قرار دارد، یعنی خط ریلی در ۲ مسیر رفت و برگشت از دل تپه حصار دامغان عبور می کند.

آسیب به تپه حصار از عبور ریل آهن

تپه حصار دامغان این روزها دچار تخریب فرسایشی به دلیل عبور روزانه دست کم ۸۰ رام قطار تهران- مشهد از دل آن است و باید برای حفظ این میراث کهن اقدام کرد.

به گفته کارشناسان عبور قطارهایی که از پیکره تپه حصار دامغان می گذرد تا ۱۰۰ سال آینده اثری از این میراث کهن برجای نخواهد گذاشت و باید با جابه جایی خط ریلی قطار و یا احداث پل برای خط ریلی، برای حفظ و احیا این اثر ملی اقدام کرد.

گذشته از آسیب های وارد شده بر پیکر تپه حصار دامغان به دلیل کاوش این بنای تاریخی در دوره های پیشین، لزوم همکاری جدی وزارت راه و شهرسازی و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برای ترمیم این یادگار کهن ضروری است.

پیش بینی‌های اعتباری در دور دوم سفر رییس جمهور برای خروج ریل آهن از تپه‌حصار

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان سمنان گفت: مطالعات مربوط به جابه‌جایی ریل راه‌آهن در محدوده تپه حصار دامغان با تمدن هفت‌هزار ساله با همراهی مرکز مطالعات وزارت راه و شهرسازی انجام شد.

امیر کرم‌زاده افزود: تخصیص اعتبارات از محل دور دوم سفر رییس جمهور به استان سمنان برای اجرای مطالعات جابه‌جایی ریل راه‌آهن در محدوده تپه حصار دامغان پیگیری می‌شود.

قلب تپه حصار دامغان نهفته از اسرار نوسنگی تا مفرغ

تپه حصار هفت هزارساله برای نخستین بار توسط «اریخ اشمیت» از دانشگاه پنسیلوانیا در سال ۱۳۱۲ مورد کاوش قرار گرفت و پس از آن و در سال ۱۳۵۵ هیاتی از باستان‌شناسان دانشگاه پنسیلوانیا، تورین ایتالیا و مرکز باستان‌شناسی ایران به سرپرستی رابرت دایسون و موریتزیو توزی کاوش‌هایی در تپه حصار انجام دادند.

براساس بررسی‌های انجام شده، تپه حصار دامغان سه دوره اصلی فرهنگی از اواخر نوسنگی تا پایان عصر مفرغ را پشت سر گذاشته است و کاوش‌های انجام شده نشان می‌دهد استقرار در تپه حصار در ظاهر تا حدود یکهزار و ۷۰۰ سال قبل از میلاد به‌طور پیوسته ادامه داشت و پس‌ از آن هیچ‌گاه مورد سکونت قرار نگرفت، اما در دوره ساسانی ساختمانی بزرگ دارای گچ‌بری‌های زیبا در فاصله حدود ۲۰۰ متری تپه حصار ساخته شد.

در گمانه‌زنی‌های سال ۱۳۸۵ به‌منظور تعیین محدوده واقعی این محوطه، با کشف گورستانی از عصر آهن (۵۵۰ تا یکهزار و ۵۰۰ سال پیش از میلاد) در غرب تپه‌حصار مشخص شد که این محوطه، برخلاف آنچه تصور می‌شد، پس از عصر مفرغ نیز مورد سکونتِ اقوام بوده است.

دفن مردگان، از شگفتی‌های تاریخی تپه حصار

نکته جالب دیگر از تپه هفت‌هزارساله حصار دامغان دفن مردگان به سمت مشرق یعنی رو به سوی طلوع آفتاب است که این آیین نشان می‌دهد خورشید یکی از خدایان مهم این مردم به‌شمار می‌رفته که با ظهور ظروف سیاه رنگ این قاعده ترک شد و در کنار مردگان، اشیاء مختلفی از قبیل ظروف سفالی، آلات، ادوات برنزی و بعضی اوقات سلاح‌های جنگی قرار داده‌ می‌شد.

تپه حصار هم اینک بی حصار ، دیوار و حفاظت فیزیکیِ مناسب توسط ریل های قطار به دو نیم تبدیل شده و این روزها تردد قطار از دل تاریخ همچنان دوستداران میراث فرهنگی را نگران کرده است.

دامغان (معروف به شهر صد دروازه در تاریخ) از شهرهای باستانی و قدیمی ایران است که در دوره ای مرکز ایالت قومس بوده و عده‌ای این شهر را پایتخت اشکانیان می‌دانند.

شهرستان دامغان با قدمت هفت هزار ساله، دارای ۲ هزار اثر تاریخی و فرهنگی است که از این تعداد ۴۰۰ اثر شناسایی و تاکنون ۱۳۱ اثر ثبت ملی شده است.